آران و بیدگل دروازه کویر مرکزی ایران

آران و بیدگل دروازه کویر مرکزی ایران

شهرستان آران و بیدگل با جمعیتی بیش از 90 هزار نفر، با دو بخش مرکزی و کویرات و چهار شهر آران و بیدگل، ابوزیذآباد، سفیدشهر و نوش آباد  در شمالی ترین نقطه اصفهان واقع شده است. این شهرستان با وسعت 6051 کیلومتر مربع از شمال به دریاچه نمک و استان های سمنان و قم، از غرب به شهرستان کاشان، از جنوب به نطنز و از شرق به اردستان محدود و از طریق دو جاده اصلی به کاشان و شکبه راههای اصلی کشور مرتبط می شود.

آب و هوای این منطقه گرم و خشک با تابستان های گرم و سوزان و زمستان های سرد و خشک بوده و حداکثر دمای هوا در تابستان به 48 درجه سانتیگراد و حداقل برودت در زمستان به 7 درجه سانتیگراد می رسد.

به لحاظ کویری بودن منطقه 1900 کیلومتر مربع (31% مساحت شهرستان) را تپه های شنی فراگرفته که در اصطلاح محلی به آن ((بند ریگ)) می گویند. در اعماق و سطح زمین های نواحی شمال شهرستان معادن غنی و فراوانی وجود دارد که مهمترین آنها حوزه وسیع نفت و دریاچه نمک با وسعت 2000 کیلومتر مربع می باشد. کشاوری آران و بیدگل به علت شرایط نامناسب خاک و کمبود آب رونق چندانی نداشته به ویژه با خشک بودن قنات های منطقه، اکثر اهالی به قالی بافی روی آورده، به طوری که براساس سرشماری 1370 تعداد دارهای قالی شهرستان آران و بیدگل  بیش از ده هزار دستگاه بوده است.

آنچه درباره پیشینیه آران و بیدگل می توان گفت این است که پس از ویرانی شهر باستانی سیلک ( که تمدن 7 هزار ساله دارد ) در اثر حوادث و تحولات گوناگون، آبادیهای کوچک و بزرگ بصورت قلعه و حصار پدید آمد و منطقه وسیعی بنام ((چهل حصاران)) شهرت یافت. سپس هر یک از قلعه ها به مناسبتی نامگذاری شد.

اصل واژه ((آران)) از ((آرین)) (نام دیگر قوم آریا) و به معنای جایگاه مقدس، مکان گرمسیر و... و ((بیدگل)) تغییر یافته بی بی گل، ویگل و بی گل می باشد. زبان مردم این شهرستان فارسی رایج اما دارای لهجه های متفاوتی است و زبان محلی آران و بیدگل در زمره زبانهای پهلوی قدیم به شمار می رود.

درباره دین و آئین مردم آران و بیدگل تا زمان ظهورمکتب اسلام اطلاع چندانی در دسترس نیست اما قرائنی همچون آثار باقی مانده از آتشکده نیاسر و.. در اطراف کاشان می توان دلیلی بر زرتشتی بودن آئین مردم منطقه باشد اما آنچه مسلم است با طلوع خورشید اسلام ساکنان این منطقه ا زجمله اولین مناطق مرکزی بودند که به اسلام گرویدند و به خاندان رسالت و امامت عشق ورزیده اند.

قرارگرفتن آران و بیدگل در میان شهرهای مذهبی ری، قم و کاشان و نیز مهاجرت و اقامت سادات و علویان از حجاز و عراق به این مراکز و وجود بقاع متبرک و زیارتگاه ها در این شهرستان از نشانه های آشکا رگرایش به اسلام محمدی، تشیع علوی و مذهب جعفری بوده است.

ساکنان کویر به طور عام و به ویژه اهالی آران و بیدگل مردمانی مهربان، قانع، میهمان نواز، مقاوم و خداجویند. از دسترنج خویش می خورند و همواره در امور خیر پیشقدم می باشند. حضور در زیارتگاه ها و امام زاده ها، زیارت اهل قبور و برپایی مجالس و محافل دینی از رسوم پسندیده مردم این منطقه است.

سابقه تشیع و ریشه های عمیق اعتقادی مردم و ارتباط قوی و استوار آنان با علما و رهبران دینی در حوزه علمیه قم، از مهمترین عوامل زمینه ساز در ایجاد حرکت های انقلابی بوده است. با آغاز نهضت بزرگ 15 خرداد، این منطقه نیز دوره های سخت مبارزه و مقاومت را سر بلند و افتخار آمیز پشت سر گذاشت و از آن پس با جانبازیها و رشادتهای   کم نظیر خود نقش مهمی ایفا نموده است به گونه ای که شمار بالای شهدا، مفقودان  و ایثارگران شهرستان موید حماسه آفرینی های مردم این سامان است.

وجود شخصیتهای بزرگ علمی، فرهنگی و ادبی آران و بیدگل، شاخصه مهم دیگری در بازیافت و پیشینه هویت فنی فرهنگی این شهرستان است. برپایی حوزه های درسی، تربیت و پرورش اندیشه های دینی و مراودت و معاشرت شهرستان با بزرگان عصر خود، موجب فراهم شدن فضایی معنوی و بستری مناسب برای رشد و شکوفایی اندیشه و استعداد طالبان معرفت بوده است.

از بزرگان و معاریف علوم دینی در آران و بیدگل که آثار و تالیفات بسیاری نیز از خود به جا گذاشته اند می توان به ملاغلامرضا آرانی، ملامحمد جعفر بیدگلی، ملامحمد علی آرانی، ملا احمد مجتهد بیدگلی، آیت الله عاملی، ملا محمد باقر بیدگلی، ملا علی آرانی، ملا محمود فاضل بیدگلی، شیخ محمد نوش آبادی و ازفرهیختگان علمی و دانشگاهی معاصر این شهرستان می توان به زنده یاد دکتر حسین عظیمی آرانی، دکتر حسن شریفی بیدگلی اشاره نمود.

همچنین از سخنوران و نام آورانی همچون نگاهی آرانی ،فائز بیدگلی، صباحی بیدگلی، ادیب بیضائی آرانی، وصاف بیدگلی، داعی آرانی، داوری آرانی، بزمی بیدگلی، سرشار آرانی، واصف بیدگلی، فلاح آرانی و... می توان نام برد که آثار و سروده های بسیاری از آنان باقی است.

با آنکه شهرستان آران و بیدگل یکی از مناطق قدیمی ایران است اما حوادث و وقایعی در دوره های مختلف تاریخی نظیر حملات مغولان و افغانها، زلزله و... آثار و بناهای تاریخی این شهرستان را در معرض نابودی و انهدام قرار داده است.

اما آثار باقی مانده ای که می توان به آن اشاره کرد از این قرار است :

- بقاع متبرکه :

امامزاده محمد هلال بن علی(ع)

امامزاده هادی(ع)

امامزاده قاسم (ع)

پنج امامزاده (فرزندان امام محمد باقر(ع))

امامزاده محمد نوش آباد

امامزاده حسین ابن موسی کاظم

- آثار تاریخی :

مجموعه جامع تاریخی قاضی

کاروانسرای مرنجاب ( دوره صفویه)

مسجد نقشینه (حاجی قاسم) (دوره سلجوقی)

مسجد جامع نوش آباد

در استعداد و پشتکار علمی و فرهنگی جوانان آران و بیدگل همین بس که علامه دهخدا در لغتنامه (( ضریب بالای هوشی)) را از ویژگیهای مردم این منطقه ذکر کرده است. حساسیت لازم به مقوله حیاتی آموزش و علم از دیر باز در روحیه ساکنان این خطه وجود داشته است به طوری که در یک مقطع تاریخی در آران 8 مکتب خانه و در بیدگل 3 مکتب خانه عهده دار امر تعلیم و آموزش بوده است. آمار قبولی دانش آموزان آران و بیدگل در مسابقات استانی و کسب مقامهای علمی و آموزشی در سطح کشور، از نشانه های دیگر توجه به این مهم است.

در حال حاضر با توجه به وجود 115 واحد آموزشی با ظرفیت 22 هزار دانش آموز، نرخ بیسوادی در این شهرستان بسیار کم و آمار قبولی دردانشگاه های سراسر کشور به نسبت شهرهای دیگر بالاتر است که وجود بیش از 5 هزار دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی در دانشگاه های سراسر کشور از اهالی این شهرستان دلیلی بر این مدعاست.

گفتنی است هم اکنون دو مرکز آموزش عالی  پیام نور و دانشگاه جامع علمی کاربردی و همچنین سه حوزه علمیه خواهران و برادران در این شهرستان فعالیت آموزشی دارد و دانشگاه آزاد اسلامی واحد آران و بیدگل نیز در حال راه اندازی می باشد.

از آنجا که آران و بیدگل در مسیر راه تاریخی ابریشم واقع شده و به خاطر وجود آثار و ابنیه تاریخی فراوان شهرستان که 13 اثر آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و همچنین به خاطر وجود جاذبه های طبیعی دریاچه شگفت انگیز نمک و مناظر زیبای طبیعت بکر کویر این شهرستان از جمله مناطق جذاب برای حضور گردشگران داخلی و خارجی بوده و به عنوان دروازه کویر مرکزی ایران مورد توجه جهانگردان می باشد.